Zaterdag 27 oktober wordt in Rome het slotdocument van de synode over ‘Jongeren, het geloof en de onderscheiding van de roeping’ gepresenteerd. Mgr. De Jong, afgevaardigde naar de synode namens de Nederlandse Bisschoppenconferentie is daar niet bij, hij is al teruggereisd naar Nederland in verband met een wijding in bisdom Roermond. De hulpbisschop blikt op rkkerk.nl aan de hand van een aantal vragen echter terug op de synode en beschrijft het als een dynamische en intense tijd.

Hoe kijkt u terug op de synode over jongeren, het geloof en de onderscheiding van de roeping?

Het was een dynamische tijd, waarin heel intens door de bisschoppen is geïnventariseerd, nagedacht, gebeden en onderscheiden over de overdracht van het evangelie aan de huidige generatie jongeren, zowel de kerkelijke, niet meer kerkelijke als onkerkelijken. Er waren zo’n 260 synodevaders uit alle delen van de wereld aanwezig, die, met een heel hoge opkomst – dagelijks waren er gemiddeld zo’n 255 bij elkaar – elkaar verrijkten met hun ervaringen en ideeën, daarbij bijgestaan door religieuzen, experts en jongeren. Mij deed het goed weer eens helemaal ondergedompeld te worden in de wereldkerk. Pijnlijk was het om te horen hoeveel leed er op sommige plekken in de wereld ook is maar ik werd blij en enthousiast door het goede nieuws en de positieve energie van de jongere generatie.

Is het thema wat u betreft goed uitgediept?

Het thema is uiteraard nooit helemaal uitgediept, omdat elke jongere uniek is en een eigen traject van begeleiding nodig heeft. We hebben daarnaast een heel breed terrein bestreken, en dan kan niet elk onderdeel goed worden uitgediept, maar wat betreft de grote lijnen: alle aspecten waar we aan denken als het gaat over de bijdrage van de Kerk aan het tot bloei komen van jongeren, zijn serieus aan de orde geweest. Zowel de materiële vooronderstellingen van veiligheid in het gezin en de Kerk, voedsel, migratie, milieu en vrede; de – vaak ontbrekende – emotionele geborgenheid in het gezin, het belang van vriendschap en (gelovige) vriendengroepen, de noodzaak van hulpverlening en opvang, de authentieke en waardige beleving van relaties; de noodzaak van goed onderwijs en kansen op werk; de uitingen van kunst en cultuur, de taal van de jongeren en de omgang van jongeren met de digitale cultuur; de wijze waarop catechese gegeven kan worden, hoe we ervoor zorgen dat niemand uit de boot valt, de bijdragen van nieuwe bewegingen, de gebedspraktijk en de liturgie en nog veel meer.

Wat zijn deelonderwerpen die belangrijk bleken tijdens de synode?

Een aantal aandachtspunten bleek belangrijk. Zo werd enerzijds veel nadruk gelegd op het nabij zijn bij jongeren, zowel fysiek als qua taal en beleving. Begeleiding veronderstelt empathie en begrip. We moeten onze nieuwe generatie ophalen waar ze staat. Anderzijds werd de noodzaak van de catechese benadrukt: jongeren willen graag leren, en weten vaak heel weinig van Christus, de Kerk en de zo prachtige aspecten van geloven. En ook de correctio fraterna, het durven aanspreken van jongeren op gevaren, ontbrak niet. De moederlijke en de vaderlijke hand die Rembrandts weergeeft in zijn schilderij Terugkeer van de verloren zoon. Daarnaast kwam het probleem van de migratie veel aan de orde, zowel als groot probleem van ontworteling en verwoesting van levens en kansen van de mensen die wegtrekken, als van uitdagingen voor de ontvangende gemeenschappen en de bijdrage van migranten aan de vitalisering van de vaak oudere kerk. Veel gehoord was verder ook dat jongeren zelf pioniers zijn van de Kerk in de nieuwe evangelisatie en in de verbetering van de wereld. Wat niet zozeer een onderwerp van gesprek, maar wat alle beraadslagingen doordesemde was de toepassing van de onderscheiding. Zo hielden we na elke vijf interventies van vier minuten drie minuten stilte. Er werd echt geprobeerd vanuit het evangelie naar de werkelijkheid te kijken. Wat zegt God ons in de geschilderde situaties, van vreugde en van leed? Wat voor inspiratie geeft de Heilige Geest?

Wat kunt u zeggen over de inbreng van jongeren zelf op de synode?

De inbreng bestond uit in de eerste plaats hun vele reacties op de internet-enquête die is gehouden over het thema. In de tweede plaats uit de door de bisdommen verzamelde reacties van hun eigen jongerenwerkers, jeugdgroepen en vragenlijsten. En ten derde uit de teksten van de presynode van jongeren. Deze drie bronnen zijn zeer duidelijk meegenomen in het Instrumentum laboris. Tijdens de synode hadden de aanwezige jongeren ook zelf de gelegenheid vier minuten iets te zeggen. En ze waren overduidelijk te horen in hun min of meer enthousiaste reactie op de sprekers. De wandelgangen zijn uiteraard nog een extra bron van inspiratie.

Wereldwijd gezien hebben kerkprovincies vaak verschillende uitdagingen in het jongerenwerk. Kunt u daar voorbeelden van geven?

In nogal wat landen is het oorlog en is de Kerk de grootste actor in het zorgen voor onderdak, kleding, voedsel, onderwijs aan jongens én meisjes. In andere landen is het geloof van jongeren nog zeer sterk, en probeert men dat zo te houden, tegen de seculiere druk via media en programma’s van de overheid in. In het Midden oosten probeert men te overleven te midden van een min of meer vijandige cultuur ten aanzien van het christendom, waardoor jonge mensen zo maar martelaar kunnen worden voor hun geloof. In onze westerse samenleving hebben we te kampen met problemen door drugs, seks, en alcohol.

Is er ook een gemeenschappelijke deler?

Alle bisdommen in de wereld worstelen met de secularisering. De aantrekkingskracht en fascinatie van de materiële dingen en het aanbod van pseudo- en nepvervullingen van verlangens naar liefde en waardering, onder andere via reclame in de media, is zeer groot. Dit zorgt voor het verlangen naar directe bevrediging en de wegwerpmaatschappij waar de paus het vaker over heeft. Er ontstaat een soort uitbuitingsmentaliteit. Er valt immers aan jongeren te verdienen. De vrijheid van jongeren staat daarmee onder druk. Daarnaast is er de digitalisering en de gevaren van pornografie en seksuele uitbuiting. Daar moet niet alleen de Kerk voor oppassen. Veel verleidingen liggen op de loer. We mogen best, zonder te betuttelen, jongeren waarschuwen, maar vooral ook plaatsen aanbieden waar ze onbaatzuchtig bemind worden. Het gezin van vader en moeder, broers en zussen heeft daarin een sleutelrol.

Welk inzicht neemt u mee terug naar Nederland?

De verkonding van Jezus mag explicieter. We moeten meer manieren vinden om jongeren bij Jezus te brengen. En we hebben meer overtuiging en moed nodig om Hem ter sprake te brengen. Laten we bidden we om een nieuw Pinksteren. Tegelijk is aandacht een groot goed. Er is veel eenzaamheid onder jongeren. In al hun contexten lijkt me dat het hebben van eerlijke, onbaatzuchtige liefde en vriendschap de sleutel is. Niet de losgeslagen eros, maar vooral de philia (vriendschapsliefde) en de agapè (zelfgevende liefde) zijn nodig. We moeten ontmoetingsruimten creëren en uitdagingen aanbieden waardoor jongeren los kunnen komen van zichzelf, er voor anderen kunnen zijn en zo hun volle persoonlijkheid kunnen ontwikkelen. Veel bisschoppen hebben op deze synode gezegd dat ze de sfeer heel goed vonden. Het samen een uitdaging aanpakken, goed voorbereid, transparant, respectvol, en vanuit het evangelie zoals de Kerk dat uitlegt, maakt tot een geïnspireerde Kerk, waar haar drie dimensies mysterie, gemeenschap en zending goed tot uitdrukking komen. De methode van de paus: de situatie beschrijven, haar in contact brengen met het evangelie en de levende God, Vader, Zoon en Heilige Geest en dan conclusies trekken voor pastorale actie is een mooie effectieve en affectieve manier om de uitdagingen van deze tijd aan te gaan.

Heeft u een boodschap voor jongerenwerkers in Nederland?

De synode vaders hebben het beeld van de Emmaüsgangers voorgesteld (Lucas 24, 13-35). Hoe Jezus omging met de mensen die van Jeruzalem op weg waren naar Emmaüs. Ze waren teleurgesteld over Jezus. Ze wilden weg van de plaats waar Hij vermoord was. Maar dan verschijnt Hij, eerst verborgen, en begint te vragen waar ze mee bezig zijn. Dan praat Hij zo over de Heilige Schrift en over Jezus, dat hun harten er warm van worden en uiteindelijk toont Hij zich bij de maaltijd. Blijf dus in de spanning staan van enerzijds jongeren heel nabij te zijn en naar hen te luisteren en anderzijds ze uit te dagen naar Jezus te kijken en een persoonlijke relatie met Hem aan te gaan. Breng ze naar Hem in de Eucharistie. Ga met ze die hele weg. Het was mooi dat we de synode afsloten met een bedevaart naar het graf van Petrus. Vanuit mijn eigen ervaring met jongeren zijn bedevaarten, reizen en de wereldjongerendagen hele goede wijzen van jongerenpastoraat. Verder zou ik zeer de nadruk leggen op het proces van onderscheiding. Samen zoeken naar waar jongeren nu echt gelukkig van worden. Niet alleen op de belangrijke kruispunten van hun leven, maar in het leven van elke dag. Laat ze merken, door naar hun eigen ervaringen te kijken, waar ze diep gelukkig van worden en waar het plezier na een korte tijd verdampt of zelfs tot een kater leidt. Jongeren kunnen een cursus volgen, of beter een retraite, waar je allereerst in je eigen hart merkt dat dat een heel mooie methode is om dichter naar Jezus te groeien. De methode van onderscheiding is ook gemeenschappelijk toe te passen.

Er wordt gestemd over een aantal stellingen die geformuleerd zijn tijdens de synode. Wat betekent dit overzicht met stemresultaten en hoe komt het dat u zelf niet meestemt?

De stemming geeft aan hoe de bisschoppen de paus willen adviseren. Niet meer en niet minder. Het is een indicatie hoe deze synodale vertegenwoordiging van het wereldepiscopaat de jongeren ziet en hoe we als Kerk met hen onze hoop op een eeuwig leven kunnen delen en er voor hen kunnen zijn. De paus kan daar mee doen wat hij wenst. Maar het is ook voor de bisschoppen zelf een graadmeter van hoe hun eigen ideeën gedeeld worden door hun “collegae”. Helaas kan ik er niet zelf bij zijn, omdat ik een diakenwijding van drie kandidaten voor het priesterschap in ons bisdom heb. Door de korte termijn waarop ik hoorde dat ik aan de synode deel zou nemen, was het niet meer mogelijk om die wijding te verzetten. Maar ik heb er met kardinaal Baldisseri, de verantwoordelijke voor de synode, over gesproken en hij heeft gezegd dat ik voor deze wijding (zaterdag 27 oktober) uiteraard naar huis kon…

Foto: mgr. De Jong wordt door de NOS geïnterviewd.